Wat is Donorgeneeskunde?
Donorgeneeskunde is het deelgebied van de geneeskunde dat zich vanuit medisch,
maatschappelijk, politiek en ethisch perspectief richt op de voorziening in allocatie van en borgen van de kwaliteit van lichaamsmaterialen (bloed, cellen, weefsel, organen) ten behoeve van de (na)behandeling van patiënten. Donorgeneeskunde houdt zich enerzijds bezig met de bescherming van de donor en anderzijds met de veiligheid en de effectiviteit van de toepassing van het lichaamsmateriaal. Dit doet de donorgeneeskunde zowel vanuit donor-/patiënten-, als vanuit volksgezondheidsperspectief. Bovendien vindt er een continue beoordeling, evaluatie en optimalisering van het toewijzing van het beschikbare en geschikte lichaamsmateriaal. Hierbij wordt zowel de kwaliteit als de urgentie van de zorg voor ontvangers in ogenschouw genomen.
Gevaar van een donatie voor een potentiële ontvanger is een relatief begrip, afhankelijk van het soort lichaamsmateriaal dat gedoneerd wordt. Het gaat om risico-inschattingen; bij voldoende aanbod kan men het zich veroorloven om kritischer te zijn ten aanzien van de keuringscriteria dan bij schaarste. Wat betreft de soorten donaties van lichaamsmateriaal (bloed, (stam)cellen, organen en weefsels) is het contrast bijna niet beter te zien dan tussen bloed en organen. Terwijl men bij bloedproducten geen gebruik maakt van het product als de donor een bepaald virus heeft, wordt het orgaan van een donor met hetzelfde virus gebruikt om iemands leven te redden.
In het hele gebied van de donorgeneeskunde liggen vele ethische, politieke en maatschappelijke vraagstukken en zijn er veel onderzoeksmogelijkheden die elke keer vertaald zullen moeten worden naar de dagelijkse praktijk.
Lichaamsmateriaal afkomstig van donoren heeft inmiddels een brede en onmisbare toepassing in zowel de curatieve als de preventieve gezondheidszorg. Zonder lichaamsmateriaal van donoren zal het niveau van de gezondheidszorg in rijke landen aanzienlijk dalen!
De Nederlandse Vereniging voor Donorgeneeskunde (NVDG) is de wetenschappelijke vereniging voor donorgeneeskunde. Donorartsen werken bij diverse organisaties zoals Eurotransplant, Matchis, TRIP, Nederlandse Transplantatie Stichting en Sanquin.
Waarom valt donorgeneeskunde binnen de sociale geneeskunde?
De zorg is vooral gericht of preventie: behoud van gezondheid van de donor, voorkómen van transmissie van overdraagbare ziekten en verbeteren van de kwaliteit van leven of gezondheid van de ontvangers. De donorarts vervult vanuit een publiek-maatschappelijke
verantwoordelijkheid een ondersteunende en adviserende rol ten opzichte van de artsen die gebruik maken van welke vorm van lichaamsmateriaal dan ook – of dat nu immuunglobulinen, bloed, stamcellen, weefsels of organen zijn.
Wat doen donorartsen?
De precieze inhoud van het werk van de donorarts is sterk afhankelijk van de organisatie waar men werkt. Enkele aspecten van het werk van de donorarts:
- Bewaking van de belangen van de donoren, geeft adequate nazorg, evalueert het medisch
proces, vertaalt dit zo nodig naar aanpassingen in het medisch beleid en geeft voorlichting
aan de donoren. - Neemt beslissingen in de selectie van donoren en medisch geschiktheid van de donor
- Medisch verantwoordelijk of betrokken bij het verkrijgen van lichaamsmateriaal
- Beoordeling van de kwaliteit van lichaamsmateriaal en heeft dus specifieke kennis om de
kwaliteit en veiligheid van het afgenomen lichaamsmateriaal te beoordelen - Evalueren en analyseren van gebruikte lichaamsmaterialen om procedures, verspreiding en
kwaliteit van het lichaamsmaterialen te optimaliseren. - Houdt de literatuur en wetenschap in de wereld bij om nieuwe ontwikkelingen met
stakeholders te discussiëren en indien noodzakelijk in te voeren. - Voert wetenschappelijk onderzoek uit en innoveert.
- Geeft adviezen aan medisch specialisten over de kans op en gebruik van lichaamsmateriaal
- Beoordeelt urgentie van ontvangers ter voorkoming van wachtlijst sterfte en geeft adviezen
over welke ontvangers mogelijk geschikt zijn voor lichaamsmateriaal van mindere kwaliteit. - Neemt verantwoordelijkheid en actie als blijkt dat het er nieuwe informatie over de donor
bekend wordt wat van belang kan zijn voor de ontvanger(s) - Signaleert maatschappelijke trends op het gebied van de donorgeneeskunde en vertaalt
deze in beleid.
Naast haar medisch-maatschappelijke taken op het gebied van wetenschappelijk onderzoek en het signaleren van trends/maken van beleid is de donorarts bezig om er voor te zorgen dat patiënten die op de wachtlijst staan voor stamcellen, weefsel of organen of de noodzaak hebben bloedproducten te krijgen gelijke kansen hebben. Daarnaast zijn ze continue bezig met preventie niet alleen door mee te helpen aan het opleveren van veilige vaccins maar ook door te beoordelen op kwaliteit van lichaamsmateriaal en het optimaliseren van de match tussen donor en ontvanger.
Mocht er na donatie toch nieuwe informatie over de donor bekend worden wat van belang kan zijn voor de ontvanger(s) dan zal de donor arts adviezen aan de levende donor en of andere ontvangers van dezelfde donor geven.
Bij welke organisaties werken donorartsen?
Eurotransplant (Leiden)
Eurotransplant is een non-profit organisatie die zich bezig houdt met het (inter)nationaal toewijzen van donor organen in Oostenrijk, België, Kroatië, Duitsland, Hongarije, Luxemburg, Nederland en Slovenië. Naast de toewijzing wordt er continue gewerkt aan de optimalisering van de toewijzing van de organen (inter-)nationaal.
Matchis (Leiden en Nijmegen)
Stichting Matchis zorgt ervoor dat patiënten met leukemie en andere ernstige bloedaandoeningen die een stamceltransplantatie moeten ondergaan zo snel mogelijk de best passende donor krijgen.
Nederlandse Transplantatie Stichting (Leiden)
De Nederlandse Transplantatiestichting zorgt voor toegankelijke informatie zodat iedereen een weloverwogen keuze kan maken over donor worden. Daarnaast hebben we de wettelijke taak schaarse organen en weefsel toe te wijzen aan de best passende patiënt (let wel voor organen is deze taak ondergebracht bij Eurotransplant). Ook ondersteunen en stimuleren we ziekenhuizen in alles wat te maken heeft met donatie en transplantatie.
Sanquin Bloedvoorziening (landelijk, hoofdkantoor Amsterdam)
Sanquin is een kennisgedreven not-for-profitorganisatie die levensreddende producten levert en zich richt op behoeftes in de zorg. Door wetenschappelijk onderzoek zoeken en vinden wij nieuwe oplossingen voor
medische problemen op het gebied van de transfusiegeneeskunde, hematologie en immunologie.
TRIP (Leiden)
De kerntaken van TRIP zijn het registreren, analyseren en rapporteren van ingezonden meldingen over reacties en incidenten bij de toepassing van bloedproducten, humane cellen of weefsels. Uiteindelijk is het doel van hemo- en biovigilantie het verhogen van de patiëntveiligheid in Nederland